การมีสุขภาพช่องปากที่ดีจะช่วยให้มีแบคทีเรียและเศษอาหารที่เป็นตัวการของฟันผุลดลงได้ สำหรับในเด็กทารกนั้น ควรใช้ผ้าก๊อซเปียกหรือผ้านุ่มสะอาดมาทำความสะอาดช่องปาก เหงือก และฟัน เพื่อกำจัดแผ่นคราบจุลินทรีย์ออกไป และหากบุตรหลานของท่านชอบหลับไปโดยต้องดูดขวด ก็พึงระวังอย่าให้ของเหลวในขวดนั้นเป็นอย่างอื่นใดเลยนอกจากน้ำสะอาดเท่านั้น (อ่านเพิ่มเติมใน “ ฟันผุจากการดูดนมขวด”)

สำหรับเด็กที่โตขึ้นมาแล้ว ควรแปรงฟัน อย่างน้อยวันละสองครั้ง นอกจากนั้น ควรตรวจตราดูปริมาณของกินเล่นที่มีน้ำตาลที่ท่านให้บุตรหลานของท่านกินด้วย อย่าให้มากจนเกินไป

ทันตแพทย์แนะนำให้ท่านพาบุตรหลานของท่านไปตรวจสุขภาพช่องปากและฟันทุก 6 เดือน โดยเริ่มจากวันเกิดขวบปีแรกของเด็ก การพาบุตรหลานของท่านไปตรวจเป็นประจำอย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้เด็กเรียนรู้ที่จะมีสุขภาพช่องปากที่ดีตั้งแต่ยังเล็ก และจะได้ปฏิบัติต่อไปอีกยาวนาน

ทันตแพทย์สำหรับเด็กจะแนะนำการเคลือบหลุมร่องฟันรวมทั้งการใช้ฟลูออไรด์ในบุตรหลานของท่านได้ การเคลือบหลุมร่องฟันในฟันกรามของเด็กจะช่วยป้องกันฟันผุในบริเวณที่ทำความสะอาดได้ยากอีกด้วย

การแปรงฟันเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งที่จะดูแลสุขภาพช่องปากและฟัน ยาสีฟัน รวมทั้งผงขัดฟันหลายๆ ชนิดอาจทำลายรอยยิ้มของบุตรหลานของท่านได้ เพราะมันอาจผสมด้วยผงขัดอันหยาบกระด้างที่จะทำให้ผิวเคลือบฟันสึก ดังนั้น เมื่อต้องการมองหายาสีฟันสำหรับลูกน้อยของท่าน ควรเลือกที่ได้รับการรับรองโดยองค์กรที่ยอมรับเชื่อถือได้ ยาสีฟันเหล่านี้ได้ผ่านการตรวจสอบแล้วว่าปลอดภัยในการใช้งาน

ฟลูออไรด์เป็นธาตุซึ่งเป็นที่ทราบกันว่ามีประโยชน์ต่อฟัน อย่างไรก็ตาม หากมีมากหรือน้อยเกินไปก็จะเป็นโทษรุนแรงต่อฟันเช่นกัน หากปริมาณฟลูออไรด์มีน้อยเกินไป หรือไม่มีเลย ก็จะไม่ช่วยให้ฟันแข็งแรงพอที่จะต้านการผุได้ การกลืนฟลูออไรด์ในปริมาณที่มากเกินไปในเด็กวันก่อนเรียนก็จะทำให้เกิดภาวะฟันตกกระได้ ซึ่งจะเห็นในฟันแท้ว่าเป็นสีขาวขุ่นไปจนถึงน้ำตาล เด็กหลายๆ คนอาจได้รับฟลูออไรด์ในปริมาณที่มากเกินกว่าที่ผู้ปกครองจะทราบ ดังนั้น จึงควรมีความรู้ในแหล่งของฟลูออไรด์ จะได้ระมัดระวังมิให้เด็กได้รับมากเกินไปจนเกิดฟันตกกระได้

ตัวอย่างของแหล่งของฟลูออไรด์ มีดังต่อไปนี้ :

• ใช้ยาสีฟันที่มีส่วนประกอบของฟลูออไรด์ในปริมาณที่มากเกินไปตั้งแต่ยังเด็กเล็ก
• การใช้ฟลูออไรด์เสริมอย่างผิดวิธี
• ฟลูออไรด์แอบแฝงจากอาหารของเด็ก

อายุ 2-3 ปี อาจยังไม่สามารถควบคุมการกลืนและบ้วนยาสีฟันที่มีฟลูออไรด์ในขณะแปรงฟันได้ดีนัก เด็กเหล่านี้จึงอาจมีโอกาสกลืนฟลูออไรด์ในปริมาณที่มากเกินไปในขณะแปรงฟัน การกลืนยาสีฟันในขณะที่มีการสร้างฟันแท้นั้น จะเสี่ยงต่อการเกิดฟันตกกระเป็นอย่างยิ่ง

การได้รับฟลูออไรด์เสริมที่มากเกินไปและอย่างไม่เหมาะสมนั้น อาจทำให้เกิดฟันตกกระได้เช่นกัน ไม่ควรให้ทารก หรือเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 6 เดือนได้รับน้ำยาฟลูออไรด์ที่ใช้หยดเข้าปาก หรือยาเม็ดฟลูออไรด์ รวมทั้งวิตามินรวม แต่หากอายุหลังจากนั้น การให้ฟลูออไรด์เสริมจะกระทำก็ต่อเมื่อได้ตรวจสภาพของแหล่งฟลูออไรด์ที่เด็กได้รับอยู่สม่ำเสมอ โดยอาจได้รับคำแนะนำจากทันตแพทย์หรือกุมารแพทย์ก็ได้

อาหารบางชนิดมีระดับฟลูออไรด์ที่สูง โดยเฉพาะอย่งยิ่ง นมผงสูตรสำหรับเด็กทารก นมสูตรถั่วเหลืองสำหรับเด็กทารก ซีเรียลแห้งสำหรับทารก ครีมผักขมสปิเนช และอาหารประเภทไก่สำหรับทารก เป็นต้น ควรอ่านฉลากให้ดี หรืออาจติดต่อผู้ผลิตเพื่อสอบถามข้อมูล เครื่องดื่มบางชนิดก็มีระดับฟลูออไรด์ที่สูง เช่น ชาที่เอาคาเฟอีนออกแล้ว น้ำองุ่นขาว และน้ำผลไม้ต่างๆ ที่ผลิตจากเมืองที่มีฟลูออไรด์ ในการทำน้ำอัดลม หรือการผสมเครื่องดื่มใดๆ ก็ตาม หากว่าใช้น้ำที่นำมาผสมนั้นจากเมืองที่มีฟลูออไรด์ ก็จะเป็นอีกแหล่งหนึ่งได้

ผู้ปกครองอาจทำตามขั้นตอนต่อไปนี้เพื่อลดความเสี่ยงต่อการเกิดฟันตกกระในฟันของบุตรหลานท่าน :

• ใช้เครื่องช่วยทำความสะอาดฟันสำหรับเด็กทารกหรือเด็กเล็กมาก
• ใช้ปริมาณยาสีฟันสำหรับเด็กในปริมาณที่น้อย ประมาณเท่าเม็ดถั่วเขียว
• ใส่ใจกับแหล่งของฟลูออไรด์ที่รับประทานเข้าไป ก่อนที่จะเรียกร้องขอฟลูออไรด์เสริมจากกุมารแพทย์หรือทันตแพทย์สำหรับเด็ก
• หลีกเลี่ยงการให้ฟลูออไรด์เสริมทุกชนิดกับเด็กทารกจนกระทั่งเด็กอายุ 6 เดือน
• ควรนำน้ำดื่มไปตรวจวัดระดับฟลูออไรด์ก่อนที่จะให้ฟลูออไรด์เสริมกับบุตรหลานของท่าน (อาจสอบถามได้จากองค์กรที่เกี่ยวกับน้ำในท้องที่ของท่านก็ได้)
  

ปัญหาในช่องปากส่วนใหญ่จะดำเนินไปอย่างช้าๆ ดังนั้น การตรวจสุขภาพช่องปากอย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้สามารถค้นพบสิ่งที่ผิดปกติเสียแต่เนิ่นๆ และจะสามารถให้การรักษาอย่างถูกต้องในเวลาอันเหมาะสม เพื่อที่จะแก้ไขปัญหานั้นๆ หรือแม้กระทั่งป้องกันไม่ให้เกิดปัญหาขึ้นได้

ทันตแพทย์ของท่านจะตรวจดูในทุกส่วนของช่องปากและใบหน้าอย่างละเอียด เพื่อที่จะมั่นใจได้ว่า ฟัน เหงือก กระดูก แก้ม ลิ้น เพดานปาก และส่วนอื่นๆ ในช่องปากและใบหน้าอยู่ในสภาวะที่ดี

ในบางกรณี การถ่ายภาพรังสีก็เป็นสิ่งจำเป็น และอาจเป็นประโยชน์อย่างยิ่ง เพราะจะช่วยให้พบปัญหาที่ไม่อาจเห็นด้วยตาเปล่าได้ และไม่ต้องกังวล.. รังสีทางทันตกรรมไม่เป็นอันตรายอย่างที่คิด!!

สิ่งที่สำคัญที่สุดในการตรวจสุขภาพช่องปาก ก็คือ หลังจากที่ได้ตรวจเรียบร้อยแล้ว ท่านและทันตแพทย์ของท่านได้ปรึกษาหารือกันในสิ่งต่อไปนี้ :

- คำอธิบายสิ่งที่ตรวจพบในช่องปากของท่าน

- คำแนะนำถึงวิธีการดูแลรักษาปัญหาที่พบ ตัวอย่างเช่น มาตรการป้องกัน เช่น การใช้ฟลูออไรด์ หรือการเคลือบหลุมร่องฟัน เป็นต้น

- คำแนะนำในเรื่องอาหาร และวิธีที่ถูกต้องเหมาะสมในการดูแลรักษาความสะอาดช่องปากของท่าน

- ให้คำปรึกษาในการแก้นิสัยที่ผิดปกติที่ท่านอาจมีอยู่

- การเฝ้าระวังดูพัฒนาการของฟันและขากรรไกรในเด็กที่กำลังโต และหากท่านมีปัญหาสุขภาพอื่นๆ ทันตแพทย์ของท่านจะอธิบายถึงผลของโรคภัยไข้เจ็บนั้นๆ ต่อสุขภาพช่องปากของท่าน รวมทั้งผลต่อกระบวนการรักษาด้วย ทั้งท่านและทันตแพทย์ของท่านจะร่วมกันตัดสินใจในเรื่องของสิ่งที่จะต้องรับการรักษา วิธีการรักษา เวลาที่เหมาะสม และเรื่องของค่าใช้จ่ายในการรักษาอีกด้วย

การตรวจสุขภาพช่องปากนั้นมีค่ายิ่ง เพื่อที่จะคงไว้ซึ่งสุขภาพช่องปากที่ดีไปตลอดชั่วอายุของท่าน!

รูปแบบฟันผุที่รุนแรงในกลุ่มเด็กเล็กคือ ฟันผุจากการดูดนมขวด สาเหตุเกิดจากการปล่อยให้ฟันสัมผัสกับของเหลวที่มีน้ำตาลเป็นระยะเวลายาวนานและบ่อยครั้ง ของเหลวดังกล่าวนี้ เช่น นม (รวมถึงการให้นมมารดาด้วย) นมผง น้ำผลไม้ และเครื่องดื่มรสหวานอย่างอื่น

การให้เด็กงีบหลับหรือแม้แต่นอนตอนกลางคืน โดยปล่อยให้เด็กดูดขวดที่มีเครื่องดื่มอื่นๆ ที่ไม่ใช่น้ำเปล่านั้น จะก่อให้เกิดฟันผุที่รุนแรงและรวดเร็ว ของเหลวรสหวานเหล่านี้จะตกค้างบริเวณฟันของเด็ก และเป็นแหล่งอาหารให้แบคทีเรียบริเวณนั้น ทำให้มันสร้างกรดขั้นมากัดกร่อนชั้นเคลือบฟัน หากท่านจำเป็นต้องให้ลูกหลานดูดขวดเนื่องจากให้เขาหลับสบาย ก็ควรให้ของเหลวในขวดนั้นเป็นน้ำเปล่าเท่านั้น หากเด็กไม่ยอกหลับโดยที่ไม่มีขวดรวมทั้งไม่มีของเหลวที่เขาคุ้นเคย ก็ค่อยๆ เจือจางปริมาณของเหลวนั้นลงเรื่อยๆ เพื่อให้เขาค่อยๆ คุ้นเคย จนผ่านไปนานประมาณ 2-3 สัปดาห์

หลังการป้อนนม ควรเช็ดทำความสะอาดเหงือกและฟันของเด็กด้วยผ้าสะอาดหรือผ้าก๊อซที่ชื้นเพื่อขจัดคราบจุลินทรีย์ วิธีที่ง่ายที่สุดคืให้นั่งลง แล้ววางศีรษะเด็กลงบนตักหรือให้เด็กนอนหงายลงกับโต๊ะหรือพื้นก็ได้ ไม่ว่าจะใช้ท่าทางใด ขอให้ท่านสามารถมองเห็นในช่องปากของเด็กได้ดี

เมื่อบุตรหลานของท่านเริ่มมีกิจกรรมสันทนาการและมีการละเล่นกีฬาขึ้น อุบัติเหตุก็ย่อมเกิดขึ้นได้เสมอ การมีอุปกรณ์ที่ใส่เพื่อป้องกันมิให้เกิดอันตรายร้ายแรงขึ้นกับฟัน เช่น ฟันยาง นั้น เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะเมื่อกิจกรรมนั้นๆ มีโอกาสเกิดการกระทบกระแทกบริเวณศีรษะและปากได้

ฟันยางจะช่วยป้องกันมิให้ฟันแตกหัก มิให้เกิดอันตรายต่อริมฝีปาก ใบหน้า หรือ ขากรรไกร ฟันยางที่ทำขึ้นพอดีกับปากจะคงอยู่กับที่ไม่หลุดง่าย ไม่ขัดขวางต่อการพูดและหายใจ

ท่านสามารถสอบถามทันตแพทย์สำหรับเด็กของเราเกี่ยวกับการทำฟันยางเฉพาะบุคคลเทียบกับฟันยาง
สำเร็จรูปได้นะคะ

ผู้ปกครองหลายๆ ท่านอาจเคยเป็นห่วงเรื่องที่เด็กนอนกัดฟันตอนกลางคืน บ่อยครั้งที่ได้ยินเสียงฟันกัดกันในขณะที่เด็กนอนหลับอยู่ หรือบางที ก็สังเกตุเห็นฟันที่สึกลง แลดูเตี้ยลงของบุตรหลานตัวเอง

เป็นที่เชื่อกันว่า การนอนกัดฟันเกิดจากองค์ประกอบทางภาวะจิตใจ อาจเป็นความเครียดจากสิ่งแวดล้อมใหม่ การหย่าร้าง การเปลี่ยนแปลงที่โรงเรียน ฯลฯ เหล่านี้ล้วนมีผลให้เด็กนอนกัดฟันได้ทั้งนั้น บางทฤษฏีก็เชื่อว่าเกี่ยวข้องกับความดันภายในหูชั้นในตอนกลางคืน หากมีการเปลี่ยนแปลงของความดัน (เช่นในขณะอยู่บนเครื่องบิน ช่วงเครื่องบินขึ้นหรือลง ผู้โดยสารมักเคี้ยวหมากฝรั่ง ฯลฯ เพื่อช่วยปรับความดัน) เด็กจะกัดถูฟันไปมา เพราะผ่อนความดันนี้ลง

ส่วนมากแล้ว เด็กที่นอนกัดฟันมักจะไม่ต้องรับการรักษาใดๆ แต่หากพบมีฟันสึกมากๆ ก็อาจให้ใส่ ”เฝือกสบฟัน” ตอนนอนกลางคืน ข้อเสียของเฝือกสบฟันดังกล่าวนี้ มีโอกาสหลุดเข้าคอขณะนอนหลับได้หากหลวมหลุดง่าย และอาจขัดขวางการเจริญของขากรรไกรได้ แต่ข้อดีก็คือ มันจะสามารถป้องกันฟันสึกได้

การดูด เป็นปรากฎการณ์ธรรมชาติ และในทารกไปจนถึงเด็กเล็กอาจดูดนิ้วหัวแม่มือหรือนิ้วอื่นๆ หรือพวกจุกนมปลอม หรืออาจเป็นสิ่งอื่นๆ ได้ เพราะการดูดทำให้เด็กๆ รู้สึกอบอุ่น มีความสุข หรือช่วยให้พวกเขาเกิดความรู้สึกมั่นคงในบางช่วงเวลาที่ดูยุ่งยากวุ่นวายสำหรับพวกเขา ดังนั้น จึงทำให้พวกเขาหลับได้อย่างสบาย

การดูดนิ้วที่ยังคงอยู่จนกระทั่งวัยฟันแท้ขึ้น จะก่อให้เกิดปัญหาของการเจริญเติบโตปกติของปากและต่อการเรียงตัวของฟัน ยิ่งเด็กดูดรุนแรงมากขึ้นเท่าไร ก็จะยิ่งบอกได้ว่าจะเกิดปัญหาทางทันตกรรมได้หรือไม่ มากขึ้นเท่านั้น เด็กๆ ที่เอานิ้วเข้าปากเฉยๆ จะไม่ค่อยเกิดปัญหามากเท่ากับเด็กที่ดูดนิ้วอย่างจริงจัง

ควรให้เด็กเลิกดูดนิ้วให้ได้เมื่อฟันแท้ด้านหน้าเริ่มขึ้น โดยทั่วไป เด็กมักเลิกดูดได้ประมาณอายุ 2-4 ปี เพราะเริ่มเข้าโรงเรียนก็จะกลัวถูกเพื่อนล้อเลียน จึงทำให้เลิกได้เอง

จุกนมปลอมไม่ใช่สิ่งทดแทนการดูดนิ้วได้ เพราะมันสามารถก่อให้เกิดปัญหาเดียวกันกับที่เกิดเมื่อดูดนิ้ว อย่างไรก็ตาม การใช้จุกนมปลอมมาดูดแทนการดูดนิ้ว ก็เพื่อจะช่วยปรับพฤติกรรมการดูดนิ้วของเด็ก เพราะมันควบคุมได้ง่ายกว่าและอาจเลิกได้ง่ายกว่า หากท่านมีข้อสงสัยเกี่ยวกับการดูดนิ้วหรือการดูดจุกนมปลอม ท่านสามารถสอบถามได้กับทางทันตแพทย์สำหรับเด็กของเรา

ข้อแนะนำบางประการที่จะช่วยให้บุตรหลานของท่านเลิกดูดนิ้ว :

• แทนที่จะดุด่าว่ากล่าวเด็กให้เลิกดูดนิ้ว ให้เปลี่ยนเป็นชมเชยเด็ก เมื่อเขาไม่ได้ดูดนิ้วแทน
• เด็กที่ดูดนิ้วบ่อยๆ เมื่อรู้สึกไม่มั่นคงปลอดภัย ให้มุ่งไปยังสาเหตุที่ทำให้เกิดความกระวนกระวายวุ่นวายใจแทนที่จะปล่อยให้ดูดนิ้ว
• เด็กที่ดูดเพื่อสร้างความสบายใจจะไม่ได้ต้องการดูดเมื่อพ่อแม่ผู้ปกครองสามารถให้ความสบายใจให้ได้
• ให้รางวัลเด็กเมื่อพวกเขาสามารถเลิกดูดนิ้วในช่วงเวลายุ่งวุ่นวายของเขาได้ เช่น ช่วงที่อยู่ห่างจากพ่อแม่ผู้ปกครอง เป็นต้น
• ทันตกแพทย์สำหรับเด็กของท่าน สามารถช่วยให้เด็กเลิกดูดนิ้ว และสามารถอธิบายสิ่งที่อาจเกิดขึ้นหากไม่เลิกดูดนิ้ว
• หากวิธีต่างๆ เหล่านี้ไม่ช่วยอะไรเลย ให้เตือนเด็กโดยอาจใช้ผ้าพันแผลพันรอบนิ้วที่เด็กดูด หรือให้ถือผ้าหรือถุงเท้าในมือตอนนอน ทันตแพทย์สำหรับเด็กจะช่วยให้คำแนะนำในการใช้อุปกรณ์ที่ใส่ในปากเพื่อช่วยให้เลิกดูดได้
  

ปวดฟัน : ให้ทำความสะอาดฟันบริเวณที่ปวดให้ทั่ว บ้วนปากมากๆ ด้วยน้ำอุ่นหรือใช้ไหมขัดฟันขจัดเอาเศษอาหารออก ห้ามใช้ยาแก้ปวด เช่น แอสไพริน ลงไปที่เหงือกหรือฟันที่ปวดอย่างเด็ดขาด หากมีใบหน้าบวม ให้ประคบด้วยผ้าเย็น แล้วรีบไปพบแพทย์ทันทีที่ทำได้

กัดลิ้น ริมฝีปาก หรือกระพุ้งแก้ม : ให้ใช้น้ำแข็งประคบบริเวณที่ช้ำเป็นแผล หากมีเลือดออก ให้กดห้ามเลือดด้วยผ้าก๊อซหรือผ้าสะอาด หากผ่านไปประมาณ 15 นาทีแล้วเลือดไม่ยอมหยุด ให้รีบไปโรงพยาบาลโดยเร็ว

การมีนิสัยการรับประทานอาหารที่ดีจะนำไปสู่การมีสุขภาพช่องปากและฟันที่ดีได้ กระดูกและเนื้อเยื่อในช่องปากก็เหมือนกับส่วนอื่นๆ ของร่างกาย คือต้องการอาหารที่ครบถ้วนสมบูรณ์ เด็กๆ ควรรับประทานอาหารที่หลากหลายให้ครบทั้ง 5 หมู่ อาหารทานเล่นส่วนใหญ่ที่เด็กทานกันมักนำไปสู่การเกิดฟันผุแทบทั้งนั้น ยิ่งเด็กรับประทานถี่เท่าไร โอกาสเกิดฟันผุก็ยิ่งมากขึ้นเท่านั้น